آگاهی از میزان پتانسیل سیل حوضه های آبخیز می تواند در تدوین برنامه های مختلف برای مدیریت بحران، اختصاص بودجه لازم، مدیریت منابع آب، آبخیزداری و برنامه های مقابله با فرسایش بسیار مفید باشد. در این تحقیق 62 ایستگاه هیدرومتری در سطح استان آذربایجان غربی انتخاب و با استفاده از روابط موجود، ضریب سیل خیزی برای هر کدام از ایستگاه ها محاسبه گردید. برای آگاهی از وضعیت سیل خیزی مناطق فاقد آمار، پس از تشخیص مناطق همگن با استفاده از دبی های با دوره برگشت منطقه ای ضرایب سیل خیزی منطقه ای برآورد گردید. برای این منظور ابتدا مناطق همگن با استفاده از روش وارد تعیین، سپس برای تشخیص بهترین توزیع های فراوانی از روش دیاگرام گشتاورهای خطی و تست بهترین برازش استفاده شد. نتایج نشان داد که حوضه ها به چهار منطقه همگن تقسیم می گردند که منطقه C دارای کم ترین و منطقه D دارای بیشترین میزان غیر همگنی هستند. در نهایت معادلات منطقه ای سیلاب با روش رگرسیون خطی و چندگانه به دست آمد. پس از محاسبه ضرایب سیل خیزی منطقه ای با استفاده از امکانات سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه های سیل خیزی برای استان ترسیم گردید.

شناسایی مکانی (پهنه بندی) مناطق سیل خیز از دیدگاه تاثیر بر ویژگیهای سیلاب خروجی کل حوزه در پروژه های کنترل سیلاب از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. تعیین درجه سیل خیزی مناطق مختلف یک حوزه آبخیز متسلزم شناخت خصوصیات هیدروژئومورفیک حوزه، اقلیم منطقه، بررسی وقایع ثبت شده بارش- رواناب در منطقه و بهره گیری از مدل های ریاضی در قالب یک روش مشخص برای تفکیک نقش مناطق مختلف حوزه می باشد. در تحقیق حاضر، حوزه آبخیز رودزرد برای تشریح روش پیشنهادی تعیین توزیع مکانی شدت سیل خیزی انتخاب شد. این حوزه از اطلاعات و آمار نسبتا مناسبی برخوردار است و شامل پنج زیر حوزه اصلی و سه زیر حوزه میانی ماشین می باشد. مدل توزیعی بارش- رواناب ModClark در سطح زیرحوزه های دارای ایستگاه هیدرومتری واسنجی و اعتباریابی شد. سپس با بکارگیری نرم افزار روندیابی هیدرولیکی HEC-RAS در حالت جریان غیر ماندگار، جریان در شبکه رودخانه اصلی روندیابی گردید و مدل تلفیقی در محل خروجی کل حوزه واسنجی و اعتباریابی شد. در مرحله بعد برای تعیین توزیع شدت سیل خیزی برای واحدهای سلولی به ابعاد 2´2 کیلومتر مربع با اجرای روش "عکس العمل سیل واحد" در قالب حذف متوالی سلول ها و شبیه سازی هیدروگراف سیل به ازای یک بارش طراحی، میزان تاثیر هر یک از سلول ها بر هیدروگراف خروجی کل حوزه بدست آمد. تعداد کل شبیه سازی توسط مجموعه مدل های زیر حوزه ای و هیدرولیکی برابر مجموع تعداد سلول ها می باشد. همچنین در این مرحله برای اولین بار با استفاده از نتایج شبیه سازیها نقشه کنتورهای هم تاثیر سیل خیزی بدست آمد. از طرف دیگر، شاخص سیل خیزی در نقاط مختلف در مسیر حرکت جریان رودخانه اصلی محاسبه شد و با ترسیم تغییرات شاخص سیل خیزی در مسیر رودخانه اصلی، دیاگرام یا پروفیل شاخص سیل خیزی واحدهای سلولی حداکثر و حداقل سیل خیزی ترسیم شد که بیان کننده چگونگی تغییر این شاخص در طول مسیر می باشد.

با تمام اهمیتی که آب در اقتصاد ایران دارد، هر ساله سیلاب ها حجم زیادی از آب ها و خاک های حاصل خیز کشور را از دسترس خارج کرده و به کویرها، دریاچه ها و دریاها انتقال می دهند. حوضه آبریز رودخانه کشکان یکی از زیر حوضه های مهم حوضه آبریز کرخه است. در این پژوهش به بررسی روند تغییرات بارش سالانه، روند ضریب رواناب، رابطه «بارش، رواناب»، تواتر بارش های 24 ساعته و شدت سیل خیزی در حوضه آبریز رودخانه کشکان پرداخته و نتایج بررسی نشان داد توزیع مکانی بارندگی در سطح حوضه کشکان بسیار متفاوت است و با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و ویژگی های توپوگرافی رشته کوه های مرتفع زاگرس میزان بارندگی دریافتی در سطح این حوضه بسیار متفاوت می باشد. با وجود ثبات میانگین بارش سالانه، ضریب رواناب سالانه دارای روند افزایشی، پرشیب و معنی دار می باشد. مقایسه میانگین دهه اول و دهه دوم دوره بیست و نه ساله نشان داد که ضریب رواناب سالانه در دهه دوم 84 درصد نسبت به دهه اول افزایش یافته است. افزایش رواناب و سیلاب ها در سال های اخیر تنها به عامل بارندگی از نظر کمی بستگی ندارد، بلکه به نظر می رسد که عوامل دیگری از قبیل تغییرات کاربری اراضی، قطع درختان جنگلی، تخریب مراتع و تبدیل آن ها به اراضی کشاورزی، گسترش شهرسازی، توسعه مسکن روستایی و غیره تاثیر چشمگیری در افزایش حجم سیلاب ها داشته است. بنابراین انتظار می رود که هم اکنون سیلاب های شدیدتری به وقوع بپیوندد. زیرا بر اساس بررسی پراکنش ماهانه بارش در حوضه بیانگر این نکته است که بارش حوضه به سمت تمرکز در اواخر دوره سرد سال می رود. جای که به دلیل شرایط حرارتی ریزش های جوی عموما از نوع مایع بوده و تبدیل به سیلاب های شدید می شوند.

تعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی زیر حوزه ها از نظر سیل خیزی در مدیریت حوزه های آبخیز بزرگ، نقش مهمی دارد. از این نظر حوزه آبخیز سد گلستان به علت وقوع سیل های ویرانگر اخیر، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله با تلفیق GIS و مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS، شدت سیل خیزی یا به عبارتی میزان مشارکت زیر حوزه ها در سیل خروجی کل حوزه در محل سد گلستان تعیین می شود. بدین منظور با استفاده از روش واکنش سیل واحد در محیط مدل HEC-HMS، زیر حوزه های آبخیز سد گلستان از نظر سیل خیزی اولویت بندی شده اند.

سیلاب از جمله بلایای طبیعی شناخته شده می باشد که خسارت مالی و جانی فراوانی به همراه دارد این پدیده با کمک شناسایی مناطق سیل خیز و مدیریت مناسب قابل کنترل می باشد. هدف این مقاله ارزیابی و پهنه بندی خطر سیل در حوضه زنگمار در شهرستان ماکو با استفاده از مدل فازی می باشد به این منظور لایه های اطلاعاتی مربوط به شیب، ارتفاع، انحنای پلانی متریک، انحنای پروفیل، کاربری اراضی، خاک، سنگ شناسی، فاصله از رود، تراکم زهکشی و شاخص NDVI مورد استفاده قرار گرفته است. نقشه پهنه بندی سیلاب با استفاده از عملگر گاما 0.5، 0.7 و 0.9 تهیه شد و برای آزمودن کارایی مدل فازی و انتخاب عملگر مناسب گاما، همبستگی پارامترها با هر یک از عملگرها جداگانه محاسبه شد. نتایج نشان داد، گاما 0.9 مناسب ترین عملگر می باشد. در نقشه نهایی پهنه بندی خطر سیل خیزی نواحی با خطر بسیار بالا در بالادست و شمال حوضه قرار دارند. اغلب نواحی با خطر سیل خیزی بسیار بالا در دامنه های محدب و ستیغ ها و در شیب های بین 0-7 درصد که اغلب مناطق کوهستانی، است قرار دارد. ارتفاع این سطوح اغلب، بین 800-1200 متر می باشد.

با توجه به اینکه در اغلب حوضه های آبریز کشور، وقوع سیل و خسارت های ناشی از آن روند افزایشی دارد، تعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی زیرحوضه ها برای اجرای پروژه های کنترل سیلاب از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش، با تلفیق ArcGIS و HEC-HMS، پتانسیل سیل خیزی و تولید رواناب زیرحوضه های حوضه آبریز امامه بررسی شده است. این حوضه در شمال شرق تهران و در دامنه های جنوبی البرز مرکزی واقع شده است. برای رسیدن به اهداف پژوهش، از روش تکرار حذف انفرادی زیرحوضه ها از مدل بارش-رواناب استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان مشارکت زیرحوضه ها در دبی خروجی کل حوضه تنها تحت تأثیر مساحت و دبی اوج زیرحوضه نیست و اثر متقابل عواملی همچون موقعیت مکانی زیرحوضه ها، فاصله تا خروجی، شکل حوضه، پروفیل طولی آبراهه، CN که خود تابعی از شیب، کاربری اراضی، نوع خاک، پوشش گیاهی و. . . است، هم زمانی دبی اوج زیرحوضه ها و نقش روندیابی در رودخانه اصلی تأثیر بسزایی در تولید رواناب و سیل خیز بودن زیرحوضه ها دارند. در مجموع، زیرحوضه های واقع در بالادست و میانة حوضه بیشترین سهم را در دبی اوج خروجی به خود اختصاص داده اند. بنابراین، توصیه می شود عملیات اصلاحی و کنترل سیلاب در این مناطق متمرکز شود.